Η χειρουργική επέμβαση για την σκολίωση αποτελεί την θεραπευτική επιλογή σε μεγάλες σκολιώσεις, οπου μια σωστή συντηρητική θεραπεία, με κηδεμόνα και Ειδικές Ασκήσεις για την Σκολίωση (PSSE) έχει αποτύχει να ελέγξει την επιδείνωση της σκολίωσης. Οι ενδείξεις για χειρουργική επέμβαση σύμφωνα με την Scoliosis Research Society (SRS) περιλαμβάνουν σκολιώσεις άνω των 45 μοιρών σε παιδιά που ακόμα αναπτύσσονται και σκολιώσεις άνω των 50 μοιρών για ενηλίκους. Η συνήθης χειρουργική επέμβαση για την σκολίωση είναι η σπονδυλοδεσία (spinal fusion). Πραγματοποιείται κυρίως για αισθητικούς σκοπούς, καθώς μόνο σε σκολιώσεις άνω των 80 μοιρών φαίνεται να υπάρχουν σοβαρά καρδιοαναπνευστικά προβλήματα.
Ο σκοπός της σπονδυλοδεσίας είναι η διόρθωση του κυρτώματος και η σταθεροποίηση του με ισχυρά υλικά σε μία καλύτερη θέση. Επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση ράβδων που δένονται με την βοήθεια άγκιστρων, βιδών και συρμάτων, ενώ χρησιμοποιείται και οστικό μόσχευμα. Η προσπέλαση μπορεί να είναι πρόσθια ή οπίσθια. Η οπίσθια προσπέλαση είναι πιο διαδεδομένη και χρησιμοποιείται κυρίως σε θωρακικές ή διπλές σκολιώσεις, ενώ η πρόσθια προτιμάται κυρίως σε οσφυϊκές ή θωρακοοσφυϊκές σκολιώσεις, με σκοπό να δεθούν λιγότεροι σπόνδυλοι και διατηρηθεί καλύτερη κινητικότητα στην οσφυϊκή μοίρα και να αποφευχθεί όσο το δυνατόν η μελλοντική αρθρίτιδα και ο πόνος.
Η έλλειψη ερευνών για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας σπονδυλοδεσίας, ο υψηλός κίνδυνος επιπλοκών και τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από την χρήση ενός σωστού κηδεμόνα και Ειδικών Φυσικοθεραπευτικών Ασκήσεων (PSSE) σε σκολιώσεις μέχρι και 60 μοίρες, έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον των χειρουργών, που πολύ πιο συχνά από το παρελθόν δοκιμάζουν μια συντηρητική αντιμετώπιση προτού λάβουν την απόφαση για χειρουργική επέμβαση. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει πάρα πολύ στενή συνεργασία της SRS με την SOSORT, με δημοσίευση κοινών ερευνητικών οδηγιών, καθώς και χρηματοδοτούμενες έρευνες για συντηρητική αντιμετώπιση από την SRS.
Σύμφωνα με έρευνες και με βάση τα επίσημα στοιχεία της SRS, η πιθανότητα να εμφανιστεί κάποια επιπλοκή στην χειρουργική επέμβαση της σκολίωσης φτάνει περίπου το 10-15%, ενώ το ποσοστό επαναληπτικών χειρουργείων φτάνει μέχρι το 15-20%.
Μερικές από τις πιθανές επιπλοκές και τα προβλήματα μετά από την σπονδυλοδεσία περιγράφονται παρακάτω:
- Φορτία στα εκτός σπονδυλοδεσίας τμήματα της σ.σ. προκαλούν εκφύλιση και αστάθεια πάνω και κάτω από την σπονδυλοδεσία
- Εξέλιξη της σκολίωσης σε παιδιά με οστική ανάπτυξη (Crankshaft Phenomenon)
- Πόνος στα εκτός σπονδυλοδεσίας τμήματα της σ.σ. (συχνότερη αιτία για revision)
- Απώλεια ελαστικότητας και κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης που οδηγεί σε έντονη δυσκαμψία
- Ο ύβος της σκολίωσης παραμένει
- Μειωμένη καρδιοαναπνευστική λειτουργία
- Η παραμόρφωση του κορμού συχνά παραμένει
- Μειωμένη ποιότητα ζωής
- Ανάπτυξη ευθειασμού στον αυχένα (forward head posture)
- Το Flatback παραμένει
Οι πιθανές επιπλοκές και τα προβλήματα μετά την σπονδυλοδεσία φαίνεται να ελαχιστοποιούνται όταν μετά την χειρουργική επέμβαση εφαρμόζονται Ειδικές Φυσικοθεραπευτικές Ασκήσεις για την Σκολίωση (PSSE), κάτι το οποίο ασπάζονται ολοένα και περισσότεροι χειρουργοί ανά τον κόσμο. Το πρόγραμμα των ασκήσεων είναι τροποποιημένο λόγω της επέμβασης προσαρμοσμένο στον τύπο της σκολίωσης. Η SOSORT προτείνει πάντα μετά την σπονδυλοδεσία για κάποιο διάστημα να εφαρμόζεται η μέθοδος Schroth καθώς έρευνες έχουν δείξει εξαιρετικά μετεγχειρητικά οφέλη για τον ασθενή.
Οι στόχοι της μεθόδου Schroth μετεγχειρητικά είναι:
- Βελτίωση της αντίληψης για την νέα στάση σώματος και ελάττωση της παλιάς σκολιωτικής στάσης
- Προστασία των εκτός σπονδυλοδεσίας τμημάτων να μην επιστρέψουν στο σκολιωτικό πρότυπο
- Σταθεροποίηση της σ.σ. πάνω και κάτω από την σπονδυλοδεσία με ασκήσεις διόρθωσης της στάσης
- Εφαρμογή της μετεγχειρητικής στάσης και στις καθημερινές δραστηριότητες
- Βελτίωση του νευρομυϊκού ελέγχου
- Βελτίωση της συνολικότερης αναπνευστικής λειτουργίας και της κινητικότητας του θωρακικού τοιχώματος
- Ενδυνάμωση του κορμού, βελτίωση ιδιοδεκτικότητας και ισορροπίας και σταθεροποίηση της σ.σ. στην σωστή στάση
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να τονιστεί πως υπάρχουν περιπτώσεις που η χειρουργική επέμβαση αποτελεί την μόνη επιλογή να σταματήσει η εξέλιξη της σκολίωσης (κυρίως σκολιώσεις άνω των 60 μοιρών). Πριν την επιλογή του χειρουργείου, οπωσδήποτε πρέπει να δοκιμαστεί μία σωστή συντηρητική θεραπεία με ειδικές ασκήσεις (PSSE) και κηδεμόνα (σε παιδιά). Η SRS χαρακτηρίζει την χειρουργική επέμβαση ως την έσχατη θεραπευτική επιλογή για την σκολίωση, ενώ τονίζεται ρητά πως πριν την τελική απόφαση του ασθενούς και της οικογένειας του θα πρέπει να υπάρχει σαφής ενημέρωση για τα οφέλη αλλά και τις πιθανές συνέπειες και επιπλοκές της σπονδυλοδεσίας. Η απόφαση για χειρουργική θεραπεία πάντως δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το μέγεθος της γωνίας Cobb, αλλά περισσότερο από το πόσο έχει επηρεαστεί η ποιότητα ζωής του πάσχοντος, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις με μεγάλες σκολιώσεις άνω των 50 μοιρών που δεν δημιουργούν προβλήματα σον ασθενή και ενδεχομένως να υπάρχει και σχετικά καλή συμμετρία, π.χ. μια μεγάλη διπλή σκολίωση όπου το ένα κύρτωμα εξισορροπεί το άλλο. Η επιτυχία της χειρουργικής επέμβασης για την σκολίωση εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την εμπειρία και την ικανότητα του χειρουργού.
Βιβλιογραφία:
- Christa Lehnert-Schroth, Physiotherapy for scoliosis patients following spinal fusion surgery. Krankengymnastik 1996; 48: 212-19
- Berdishevsky Hagit, A preliminary report on applying the Schroth method principle after surgical fusion for scoliosis in a 23-year-old female with adolescent idiopathic scoliosis: a case report. Scoliosis 2013;8(Suppl 2):09
- SRS – Scoliosis Surgical treatment https://www.srs.org/greek/patient_and_family/scoliosis/idiopathic/adults/surgical_treatment.htm
- Weiss HR, Goodall D, Rate of complications in Scoliosis surgery- a systematic review of the Pubmed literature. Scoliosis 2008, 3:9
- Weiss HR, Moramarco M, Moramarco K. Risks and long-term complications of adolescent idiopathic scoliosis surgery versus non-surgical and natural history outcomes. Hard Tissue 2013 Apr, 30; 2(3):27
- Coe JD et al, Complications in Spinal Fusion for Adolescent Idiopathic Scoliosis in the New Millenium. A report of the Scoliosis Research Society Morbidity and Mortality Committee. Spine 2006, 31 (3) : 345-349