Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην απόφαση για την καταλληλότερη θεραπεία της σκολίωσης είναι η πρόγνωση της σκολίωσης. Άλλη πρόγνωση έχει ένα παιδί με 25 μοίρες σκολίωσης στα 14 του χρόνια, άλλο στα 10 του. Επίσης, άλλη πρόγνωση όταν βρίσκεται στο στάδιο ανάπτυξης Risser 1, άλλη στο Risser 4.
Στους κυριότερους προγνωστικούς παράγοντες της σκολίωσης συγκαταλέγονται το οικογενειακό ιστορικό με σκολίωση, η μεγάλη ελαστικότητα των αρθρώσεων, η γωνία της στροφής των σπονδύλων (ATR) πάνω από 10 μοίρες , η μέγιστη φάση της ανάπτυξης (growth spurt) και η μείωση της φυσιολογικής κύφωσης στον θώρακα (υποκύφωση ή flatback). Το πιο καθοριστικό διάστημα για την εμφάνιση και την εξέλιξη της σκολίωσης είναι η φάση της μέγιστης ανάπτυξης, η οποία συναντάται περίπου λίγο πριν τα 11 και μέχρι τα 13 χρόνια στα κορίτσια, ενώ στα αγόρια λίγο αργότερα στην ηλικία των 14 έως 16 ετών περίπου. Στο διάστημα αυτό παρατηρείται και η μεγαλύτερη ταχύτητα ανάπτυξης, δηλαδή άυξησης ύψους, (Peak Velocity Height). Σε αυτό το χρονικό διάστημα είναι πολύ καθοριστικός ο ρόλος του κηδεμόνα, ώστε να εμποδίσει την επιδείνωση της σκολίωσης. Σχετικά με το flatback, έχει αποδειχθεί πως η σημαντική μείωση της κύφωσης είναι κακός προγνωστικός παράγοντας διότι διευκολύνει την επιδείνωση της στροφής των σπονδύλων ,εμποδίζει την διορθωτική ικανότητα του κηδεμόνα και περιορίζει ακόμα περισσότερο το θωρακικό τοίχωμα.
Πολύ σημαντικές είναι οι έρευνες που έχουν γίνει στην φυσική εξέλιξη της σκολίωσης (χωρίς καμία θεραπεία δηλαδή) για τον προσδιορισμό του κινδύνου επιδείνωσης. Ο Bunell (1988) ανέφερε πως ο κίνδυνος επιδείνωσης (risk progression) στην έναρξη της εφηβείας (Risser 0) είναι 20% για σκολιώσεις 10 μοίρες , 60% για σκολιώσεις 20 μοίρες και 90% για σκολιώσεις 30 μοίρες . Στην ηλικία της μέγιστης ανάπτυξης ύψους (περίπου στα 13 χρόνια στα κορίτσια) ο κίνδυνος επιδείνωσης είναι 10%, 30% και 60% αντίστοιχα. Κατά το τέλος της οστικής ανάπτυξης (το λιγότερο Risser 2) τα ποσοστά είναι 2%, 20% και 30% αντίστοιχα. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος επιδείνωσης στα παιδιά είναι μεταξύ Risser 0 έως Risser 2, για αυτό τον λόγο και οι οδηγίες της SOSORT και SRS είναι η χρήση κηδεμόνα να γίνεται μεταξύ αυτού του διαστήματος μέγιστης ανάπτυξης για το παιδί και όχι αργότερα.
Εξίσου σημαντική η μελέτη των Lonstein and Carlson (1984) σχετικά με τον κίνδυνο επιδείνωσης. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται ο κίνδυνος επιδείνωσης σε σχέση με την γωνία Cobb και το Risser sign.
Όπως φαίνεται ο κίνδυνος επιδείνωσης της σκολίωσης μειώνεται πάρα πολύ μετά το στάδιο οστικής ανάπτυξης Risser 2, ενώ ούτως ή άλλως είναι πολύ μικρός για σκολιώσεις κάτω από 19 μοίρες ακόμα και στο Risser 0.
Οι ίδιοι ερευνητές παρουσίασαν μία φόρμουλα υπολογισμού (risk progression factor) του κινδύνου επιδείνωσης με βάση την ηλικία, την γωνία Cobb και το στάδιο ανάπτυξης Risser.
Παράγοντας Επιδείνωσης = Γωνία Cobb – (3 x στάδιο Risser) / ηλικία
[Progression factor = Cobb angle – (3 x Risser sign) / chronological age]
Με βάση αυτή την φόρμουλα η SOSORT προτείνει και την καταλληλότερη θεραπεία, ανάλογα με το ποσοστό επιδείνωσης (incidence of progression).
Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, όταν η πιθανότητα επιδείνωσης είναι κάτω από 40% η θεραπεία είναι απλή παρακολούθηση ανά τακτά διαστήματα. Όταν η πιθανότητα επιδείνωσης είναι από 40% μέχρι 60% η θεραπεία πρέπει να αποτελείται μόνο από ειδικές φυσικοθεραπευτικές ασκήσεις για την σκολίωση (PSSE). Όταν η πιθανότητα επιδείνωσης είναι 60% έως 80%, σίγουρα πρέπει να εφαρμόζονται οι PSSE, ενώ ο κηδεμόνας μπορεί να συσταθεί μόνο στις περιπτώσεις υψηλού κινδύνου με βάση τους προγνωστικούς παράγοντες και την τακτική παρακολούθηση για τυχόν επιδείνωση του κυρτώματος. Τέλος, ο κηδεμόνας θα πρέπει σίγουρα να εφαρμόζεται όταν η πιθανότητα επιδείνωσης είναι 80%. Σε κάθε περίπτωση που χρησιμοποιείται κηδεμόνας η θεραπεία πάντα πρέπει να περιλαμβάνει και τις PSSE. Το παραπάνω διάγραμμα αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις περιπτώσεις που η γωνία Cobb είναι μεταξύ 20 -29 μοίρες, οπότε είναι αμφιλεγόμενο αν θα πρέπει να εφαρμοστεί κηδεμόνας ή όχι.
Οι Sanders et al (2008) πρότειναν έναν διαφορετικό απολοποιημένο τρόπο υπολογισμού της οστικής ανάπτυξης, με ακτινογραφία στο χέρι (Tanner-Whitehouse-ΙΙΙ score), στον οποίο βρήκαν μάλιστα και υψηλότερη συσχέτιση με την πιθανότητα επιδείνωσης της σκολίωσης από ότι η κλίμακα Risser. Η κλίμακα Tanner-Whitehouse-III έχει οκτώ στάδια ανάπτυξης και μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην λήψη σωστότερων αποφάσεων σχετικά με την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για την σκολίωση.
Πρόσφατα το Αμερικανικό Ινστιτούτο Transgenomic ανακάλυψε το Scoliscore test, το οποίο είναι ένα τεστ DNA που μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη της σκολίωσης (αν θα φτάσει στις 40ο ). Βρίσκει εφαρμογή σε άτομα 9 -13 ετών και για σκολιώσεις 10 – 25 μοίρες . Η εξέταση γίνεται με την συλλογή σάλιου από το παιδί. Οι ερευνητές αναγνώρισαν 53 γονίδια στο DNA, 28 υποδηλώνουν πως η σκολίωση θα επιδεινωθεί και 25 ότι δεν θα επιδεινωθεί. Τα άτομα που έχουν σκολίωση έχουν και τους δύο τύπους γονιδίων. Η ανάλυση στο εργαστήριο, μέσα από έναν έγκυρο αλγόριθμο προσδιορίζει ένα συγκεκριμένο σκορ από 1-200. Σκορ 1-50 υποδηλώνει χαμηλό ρίσκο, 51-180 μεσαίο ρίσκο και 181-200 υψηλό ρίσκο. Φαίνεται να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την πρόγνωση της σκολίωσης, όμως το κόστος του είναι πολύ υψηλό και απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να πιστοποιηθεί ακόμα περισσότερο η χρησιμότητα του.
Παρά όλες τις σημαντικές έρευνες που έχουν γίνει σχετικά με την πρόγνωση της σκολίωσης, η σκολίωση παραμένει μια ιδιαίτερη πάθηση που κανείς δεν γνωρίζει 100% πως θα εξελιχθεί. Οι προγνωστικοί παράγοντες πάντα πρέπει να συνεκτιμώνται για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
Η αξιολόγηση της πρόγνωσης της σκολίωσης συνεπώς είναι επιβεβλημένη, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα λιγότερης θεραπείας από όσο πρέπει (undertreatment) ή περισσότερης θεραπείας από όσο πρέπει (overtreatment).
Βιβλιογραφία:
- Lonstein JE and Carlson JM, The prediction of curve progression in untreated idiopathic scoliosis during growth. J Bone Joint Surg Am, 1984 Sep;66(7):1061-1071
- Perdriolle R and Vidal J, Thoracic idiopathic scoliosis curve evolution and prognosis. Spine (Phila Pa 1976). 1985 Nov;10(9):785-91.
- Peterson LE, Nachemson AL, Prediction of progression of the curve in girls who have adolescent idiopathic scoliosis of moderate severity. Logistic regression analysis based on data from The Brace Study of the Scoliosis Research Society. J Bone Joint Surg Am, 1995 Jun;77(6):823-827.
- Bunell WP, The natural history of idiopathic scoliosis. Clin Orthop Relat Res. 1988 Apr;(229):20-5.
- Sanders JO et al, Predicting scoliosis progression from skeletal maturity: a simplified classification during adolescence. Journal of Bone and Joint Surgery Am, 2008 Mar; 90(3):540-53
- www.scoliscore.com